Ích trí nhân là cây gì? Bạn có biết những công dụng của ích trí nhân?
Trong Đông y, Ích trí nhân là cây thuốc được coi là có nhiều công dụng chữa bệnh rất tốt trong dân gian từ nhiều năm về trước. Hãy cùng tìm hiểu tác dụng và các bài thuốc chứa vị dược liệu có nhiều lợi ích này.
Đặc điểm mô tả:
Thân dài 34cm, rộng 4-6cm. Hoa mọc hình chùm nở đầu cành. Hoa thường màu trắng, có thêm lốm đốm tím. Quả hình bầu dục, đường kính khoảng 2cm. Khi quả chín thường có màu vàng hoặc xanh vàng và nhiều hạt.
Dược liệu cây ích trí nhân
- Tên khác: Anh Hoa Khố hay Ích Chí Tử hoặc còn gọi Trích Đinh Tử.
- Tên khoa học: Alpinia oxyphylla Mig.
- Họ: Gừng – Zingiberaceae
Quả hình bầu dục, hai đầu thuôn dài nhọn dần, dài 1,2 – 1,8cm, đường kính 1,2 – 1,3 cm. Vỏ quả trên bề mặt gân không đều, ở đỉnh ngọn và gốc đều có vết. Hạt hình tròn có nhiều cạnh không đều nhau, hạt thường có màu nâu hay nâu hơi đỏ. Áo vỏ màu nâu nhạt, bên trong nhân trắng. Hạt khá thơm, có vị cay và đắng.
Vị trí phân bố của cây
Ích trí nhân mọc nhiều trong rừng, còn lại ở nước ta nhập từ Trung quốc. Người ta thường thu hoạch vào đầu mùa thu (khoảng từ tháng 7 – 8) khi quả bắt đầu chuyển từ màu xanh sang vàng. Sau khi thu hoạch sẽ đem phơi lên hay sấy khô. Những quả nào hạt to và mập là hạt tốt nhất và có thể để lâu hơn.
Tính vị
Theo đông ý thì ích trí nhân có vị cay cay, hơi đắng, quy vào 2 kinh là tỳ thân có tác dụng giúp ấm thận, cầm đi ỉa lỏng, tiêu chảy cấp còn có tác dụng chữa bệnh đái dầm và tốt cho dạ dày.
Thành phần hóa học của ích trí nhân
+ Trong Ích trí nhân có chừng 0,7% tinh dầu, thành phần chủ yếu của tinh dầu là Tecpen C10H16, Sesquitecpen C10H24 và Sesquitecpenancola, có chừng l,7 l% chất Saponin trích từ Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược của nước Trung Quốc). Chất Saponin cùng một số chất nhu Isopropoxy cyclohexane, α-Dimethyl Benzepropanoic acid và Guaiol, Zingiberol, Eudesmol, Aromadendrene.
+ Gingerol Sankawa U. Igakuno Ayumi 1983, 126 (11): 867). + Nottkatol (Công năng: Ôn tz, ấm thận, cố tinh, chỉ tả, cầm được chảy nước bọt tự do, súc niệu.
Công dụng cây ích trí nhân
Ích trí nhân bao gồm các công dụng như: ích khí, an thần, an tam tiêu, điều các khí. Làm cho uất kết khí được lưu thông, ôn trung, nhiếp thiên thóa, bổ bất túc… Ôn tì khai vị, ôn thận, cố tinh, súc niệu. Trị tiêu chảy, đau bụng do lạnh, băng huyết, đái dầm…
Liều dùng: nên sử dụng ích trí nhân từ 4 – 12g.
Tác dụng Dược lý:
+ Ích trí nhân có tác dụng ức chế và co bóp hồi tràng, cường cho tim và làm giãn các mạch.
+ Đối với chuột dùng nước sắc ích nhân khoảng 50mg/kg có tác dụng chống loét dạ dày trích tại Yamahara J và công sự, Chem PharamBulll TOKyo 1990.
+ Nước sắc ích trí nhân có tác dụng ức chế tiền liệt tuyến được đăng trên báo Giang Cẩm Bang của Trung Quốc Trung thuộc Dược Tạp Chí 1990, 15.
+ Nước sắc Ích trí nhân có tác dụng làm tăng ngoại chu vi huyết dịch bạch tế bào.
8 bài thuốc từ ích trí nhân
Trị tiểu đêm
Dùng khoảng 20 hạt ích trí nhân cùng với muối 200ml nước uống trước khi đi ngủ.
Trị tiểu đêm nhiều, trẻ con đái dầm
Dùng ô dược, ích trí nhân, rượu chưng cho hoàn toàn bằng nhau, mỗi lần khoảng 9 – 12g, ngày uống 2 đến 3 lần cũng trị được tiểu đêm nhiều lần và trẻ con hay đái dầm.
Trị chảy nước dãi nhiều
Dùng ích trí nhân, kết hợp cùng đảng sâm, quất bì, xa tiền tử, bán hạ mỗi thứ 12g, cùng phục linh 16g sắc uống trị chảy nước dãi nhiều.
Tăng cường sức khỏe người cao tuổi
Khi sức khỏe đã yếu, cơ thể suy nhược, thăng đề bổ thận, phúc bồn tử, bạch truật, cố sắp, hoàng kỳ, tang phiêu tiêu, mỗi thứ 15g, thăng ma 5g, uống sắc khoảng một tháng, mỗi ngày chia 2 lần.
Chữa bàng quang yếu hay đi tiểu
Người cao tuổi thận dương hay đái són: ích trí nhân, ô dược (sao với nước muối), hoài sơn (sao) đồng lượng, tất cả tán bột, lấy bột này thêm rượu làm hồ sau đó hoàn viên, uống mỗi lần 8-12g, ngày 2-3 lần.
Thận hư
Một số bệnh do thận hư gây nên như mặt nhợt, mỏi mệt, vệ sinh không tự chủ, hay đái dầm, lưng mỏi, chân tay lạnh, chuẩn bị thuốc bao gồm: tang phiêu tiêu, hoàng kỳ, nhân sâm, trạch tả, phúc bồn tử, ích trí nhân mỗi thứ 10g, kim anh tử 6g, phục linh 12g, thăng ma 6g sau đó đem đi Sắc uống.
Chữa bệnh phụ nữ bi băng trung, huyết ra nhiều
Dùng diếp đắng, sao, tán nhuyễn. Uống 8g với nước cơm pha ít muối.
Làm thơm miệng, sạch mùi hôi
Dùng ích trí nhân với diếp đắng 40g, cùng cam thảo 8g sau đó nghiền nát cho vào gói và phủ kín. Thỉnh thoảng mang ra dùng một ít, dùng cho tới khi nào khỏi thì thôi.
Ích trí nhân đã được chứng minh công dụng qua nhiều năm lưu truyền trong nhân gian. Tuy nhiên, cần rất cẩn trọng trong việc sử dụng các lại thảo dược do khó xác định được liều dùng đúng và đủ cũng như khó kiểm soát chất lượng thảo dược. Do đó khi sử dụng cần có sự tư vấn của thầy thuốc để an toàn và hiệu quả hơn.